سیم نول، ارت و دلیل برقدار شدن نول

سیم نول، ارت و دلیل برقدار شدن نول

هرگاه دیدید که هر دو سیم پریز ( فاز یا اصطلاحا Live or Hot Wire و نول یا اصطلاحا Neutral Wire) برق دار هستند (با فازمتر روشن می شوند)، بدانید که سیم نول و یا مسیر نول در جایی قطع شده است.

برای رفع این مشکل به ترتیب موارد زیر را انجام دهید. 

 

اول: تمام وسایل برقی منزل را از برق بکشید.

دوم: به سراغ کنتور رفته و سیم نول اصلی را از سیستم سیم کشی منزل جدا می کنیم به طوری که سیم نول تنها باشد.

سوم: با فازمتر نول را می سنجیم، فاز متر نباید روشن شود (دقت شود این کار با احتیاط کامل و با دست کش انجام شود).

چهارم: باید توجه کرد در این مرحله دست با نول های ساختمان تماس نداشته باشد.

پنجم: اگر روشن شد اشکال از شبکه است و حتما باید به سازمان برق اطلاع داد.

ششم: در غیر این صورت فیوز برق ساختمان راجدا کرده و نول های ساختمان را می سنجیم نباید فازمتر روشن شود.

هفتم: در این مرحله در حالی که دستکش در دست داریم نول های سیم کشی منزل و نول شبکه را از اکسید (زنگ زدگی) پاک کنید به طوری که مس سرخ رنگ و تمیز کاملا مشخص باشد.

هشتم: در این مرحله نول شبکه و نول های ساختمان را به هم متصل می کنیم (بهتر است این کار توسط شین یا ترمینال مخصوص انجام شود).

نهم: در این مرحله فیوز را در جای خودش قرار داده و یک بار دیگر نول را با فازمتر چک می کنیم، نباید روشن شود.

دهم: نول های ساختمان را از جای اتصال یکی یکی تست می کنیم که نباید روشن شوند.

یازدهم: به ساختمان برگشته و وسایل برقی منزل را به برق وصل کنید.

دوازدهم: نول پریزهای داخل منزل را تست می کنیم نباید فاز متر روشن شود.

سیم نول و ارت (اتصال به زمین) و تفاوت آن ها با همدیگر

سیم نول یک سیم خنثی می باشد و به قسمت دارای پتانسیل صفر سیستم وصل می شود (به طور مثال به مرکز ستاره ترانس). اما ارت یا اصطلاحا Earth سیمی یا اتصال زمین یا سیم زمین که بطور معمول به بدنه تجهیزات نصب میکنیم برای حفاظت استفاده میشود تا احیانا در صورت بروز خطا و اتصال فاز به بدنه جریان وارد زمین شود و تا فرد دچار برق گرفتگی نشود. هادی نول یک هادی برقدار تلقی میشود و در مسیر تغذیه واقع میشود و در انتقال انرژی مشارکت دارد ولی هادی حفاظتی در حالت عادی فاقد جریان و دارای پتانسیل صفر است و لذا بی برق تلقی میشود، این هادی در انتقال انرژی مشارکت ندارد. در گذشته اصطلاح هادی زمین حفاظتی بکار می رفته است (Protection Earth). در ویرایشهای جدید برخی استانداردها ترجیح این بوده که این هادی را با حذف کلمه زمین فقط هادی حفاظتی (Protection Conductor) بنامند و برای آنکه اصطلاح فوق با هادی زمین (که الکترود را با شین زمین مرتبط میکند) اشتباه گرفته نشود، این اتفاق افتاده است، اصطلاحی که BS7671 بکار میبرد، CPC یا circuit protective conductor

 است.

این دو از لحاظ کلی دو مقوله متفاوتند چرا که نول به معنی خنثی، نقطه ای خاص از مدار را گویند که دارای اختلاف پتانسیل صفر است واین شرایط را در مدار میتوان بوجود آورد. کما اینکه در جاهایی (مثلاً در یک پنل ۳۳کیلو ولت) که نول نداریم و آنرا نیازداریم بوسیله یک ترانس نول ساز آنرا میسازیم. ولی ارت یک پارامتر فیزیکی است که این هم دارای اختلاف پتانسیل صفر است با این تفاوت که نول میتواند برقدار شود (درصورت نامتعادل شدن) ولی ارت از آنجا که اصطلاحاً صفر بینهایت است نه تنها صفرنمی شود بلکه هر ولتاژی که به آن وصل شود نیز صفر میشود و به این دلیل است که نول را به ارت وصل میکنند تا اینکه منحرف نگردد لذا از ارت نیز میتوان به عنوان نول استفاده کرد.

سیم نول

قبل از اینکه بخواهیم سیم نول را معرفی کنیم قصد داریم تا یک تعریف از اختلاف پتانسیل ارائه دهیم. این را می دانیم که جریان الکتریکی همان حرکت الکترون ها در یک جهت و در یک هادی (جسم رسانا) بوده و زمانی الکترون ها به حرکت در می آیند که اختلاف پتانسیلی وجود داشته باشد. در اصل می توان جریان الکتریکی و اختلاف پتانسیل را مانند یک آبشار آبی دانست که الکترون ها همان قطرات آب و آب آبشار همان جریان الکتریکی است. علت به وجود آمدن آبشار اختلاف ارتفاع است و آبی که در قسمت بالایی آبشار وجود دارد داری انرژی پتانسیل است که پس از رسیدن به لبه آبشار به پایین ریخته می شود. در یک هادی نیز اختلاف پتانسیل عامل حرکت الکترون ها و در نتیجه جریان الکتریکی می شود. برای ایجاد اختلاف پتانسیل به یک منبع تولید انرژی الکتریکی نیاز است که یکی از ساده ترین این منابع باتری است. باتری دارای دو سر است که بین این دو سر اختلاف پتانسیل وجود دارد و در صورتی که دو سر باتری را به دو سر لامپ وصل کنیم، الکترون های درون سیم تحت اختلاف پتانسیل باتری قرار می گیرند و سپس به حرکت می افتند و در نتیجه لامپ روشن می شود.

سیستم الکتریکی برق شهر نیز داری یک اختلاف پتانسیل است و این اختلاف پتانسیل است که موجب برقراری جریان الکتریکی در درون سیم ها می شود. انرژی الکتریکی در نیروگاه های برق شهر تولید می شود و سپس توسط 3 سیم به مناطق مسکونی انتقال می یابد. هر کدام از این سه سیم فاز نام دارد و اختلاف پتانسیل بین هر کدام از این سیم ها بسیار بالا می باشد. برای مثال اختلاف پتانسیل بین هر سیم در سیستم برق رسانی خارج از شهر برابر 2000 ولت می باشد. سپس این سیم ها به درون پست های برق محلی می آیند و در آنجا توسط مبدلی به نام ترانسفورماتور به 4 سیم تبدیل می شود. این چهار سیم شامل 3 فاز و یک سیم سومی به نام نول است که هر کدام از فاز ها نسبت به هم دارای اختلاف پتانسیل 380 ولت و هر فاز نسبت به سیم نول دارای اختلاف پتانسیل 220 ولت است.

برای حفاظت از سیستم برق رسانی و افزایش ایمنی پست های برق، سیم نول را به زمین متصل می کنند که موجب یکسان شدن پتانسل زمین و سیم نول می شود. حال این سیم توسط خطوط برق رسانی به منازل مسکونی می آید و کاربران توسط یک سیم فاز و یک سیم نول سیستم های الکتریکی خود را تغذیه می نمایند. علت این که همچنان در سیستم برق رسانی، سه سیم فاز وجود دارد، برق رسانی به سیستم های سه فاز مانند موتور آسانسور ها است.

در صورتی که یک فرد، قسمتی از بدنش با سیم فاز برخورد کند، بین نقطه ای که سیم با آن برخورد کرده و زمین اختلاف پتانسیل تقریبی 220 ایجاد می شود و علت آن یکسان شدن اختلاف پتانسیل سیم نول و زمین در پست برق می باشد و در این حالت فرد دچار برق گرفتگی می شود. اما در صورتی که به جای سیم فاز، سیم نول با بدن برخورد نماید، اختلاف پتانسیل صفر ولت بین بدن و زمین برقرار می شود و در نتیجه جریانی از بدن عبور نکرده و فرد دچار برق گرفتگی نمی شود.

برای اینکه مدار یک وسیله برقی کامل شود، علاوه بر فاز نیاز به سیم دیگری داریم که برق را از وسیله به مولد (نیروگاه) برگرداند که به این سیم، سیم نول می گویند. در حقیقت سیم نول، سیمی است که جریان خروجی از وسیله را به مولد برمیگرداند. سیم نول را وارد چاهی مرطوب می کنند تا به زمین وصل شود که به آن چاه نول می گویند. این کار باعث می شود از زمین مرطوب به عنوان قسمتی از مدار استفاده شود، یعنی زمین نیز به عنوان قسمتی از مدار بین مصرف کننده و مولد مورد استفاده قرار می گیرد.

ارت

اتصال بدنه فلزی دستگاهها به زمین برای جلوگیری از ایجاد هر گونه برق گرفتگی و آتش سوزی را می گویند. در این نوع اتصال کلیه بدنه های فلزی دستگاهها به زمین متصل میشوند تا هیچگونه اختلاف پتانسیلی بین بدنه فلزی دستگاه با زمین ایجاد نشود و در صورت اتصال یکی از فازهای به بدنه جریانی در مدار برقرار شود که باعث قطع رله های حفاظتی یا فیوز می گردد.

تشخیص سیم فاز و نول از یکدیگر

برای این که در برق بتوانیم فاز را از نول تشخیص دهیم به ابزاری به نام فاز متر نیاز داریم فازمتر در الکتریکی ها موجود است، خوب برای تشخیص فاز از نول در پریز های برق سر فازمتر را در یکی از سوراخ های پریز قرار می دهیم و سر انگشت شست مان را به ته فاز متر می چسبانیم اگر لامپ فازمتر روشن شد یعنی آن سیم فاز است و اگر فاز متر روشن نشد چند احتمال وجود دارد:

سوراخی از پریز که فاز متر در آن است سیم نول است.

پریز برق دار نیست.

فاز متر خراب است.

چرا سیم های تیر برق تو محله ها ۵ رشته است؟

از پایین اگر در نظر بگیرید ۳ رشته پایینی، ۳ فاز است و چهارمین رشته فاز شهر داری است که برای چرغ معابر از آن استفاده می شود و پنجمین رشته (بالاترین سیم) نول است.